ความท้าทายครั้งใหญ่รออยู่ข้างหน้าสำหรับมูฮัมหมัด ยูนุส ผู้นำรักษาการคนใหม่ของบังกลาเทศ
ความท้าทายครั้งใหญ่รออยู่ข้างหน้าสำหรับมูฮัมหมัด ยูนุส ผู้นำรักษาการคนใหม่ของบังกลาเทศ
คาดว่าผู้ได้รับรางวัลโนเบลจะนำสันติภาพกลับคืนมา ฟื้นฟูเศรษฐกิจ และปูทางไปสู่การเลือกตั้งที่เสรีและยุติธรรม
มูฮัมหมัด ยูนุส เจ้าของรางวัลโนเบลของบังกลาเทศ ได้รับการเสนอชื่อให้ดำรงตำแหน่งหัวหน้ารัฐบาลรักษาการ หลังจากเกิดวิกฤตทางการเมืองที่ทำให้นายกรัฐมนตรีชีค ฮาซินา ต้องหลบหนีออกจากประเทศเมื่อวันจันทร์ที่ผ่านมา
ยูนุส วัย 84 ปี ซึ่งยกย่องการประท้วงที่นำโดยนักศึกษาซึ่งกินเวลานานหลายสัปดาห์จนทำให้รัฐบาลของฮาซินาต้องล่มสลายว่าเป็น “วันแห่งชัยชนะครั้งที่สอง” ได้วิพากษ์วิจารณ์การปกครองแบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาดของฮาซินาที่ดำเนินมาเป็นเวลา 15 ปี
การประท้วงเริ่มต้นขึ้นเพื่อต่อต้านโควตาการจ้างงาน ซึ่งสงวนตำแหน่งงานไว้มากกว่าครึ่งหนึ่งให้กับกลุ่มเฉพาะ รวมถึงหนึ่งในสามสำหรับลูกหลานของทหารผ่านศึกในปี 1971 ศาลฎีกาได้มีคำตัดสินลดโควตาดังกล่าวลงเมื่อวันที่ 21 กรกฎาคม แต่ก็ไม่ได้ทำให้ผู้ประท้วงรู้สึกผ่อนคลายลง
“นี่คือประเทศที่สวยงามของเราซึ่งมีความเป็นไปได้มากมาย เราต้องปกป้องและทำให้ประเทศนี้เป็นประเทศที่ยอดเยี่ยมสำหรับเราและคนรุ่นต่อไป” ยูนุสกล่าวกับผู้สื่อข่าว
นักเศรษฐศาสตร์และนักธุรกิจผู้นี้เข้ามากุมบังเหียนประเทศหลังจากการประท้วงที่นองเลือดที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์ของประเทศ ซึ่งมีผู้เสียชีวิตมากกว่า 300 คนและถูกจับกุมหลายพันคน ความท้าทายครั้งใหญ่รออยู่ข้างหน้าในขณะที่เขาต้องสถาปนากฎหมายและระเบียบ ฟื้นฟูเศรษฐกิจ และปูทางสำหรับการเลือกตั้งที่เสรีและยุติธรรม
อาเหม็ด อาซาน อดีตนักเศรษฐศาสตร์ของธนาคารโลกและผู้อำนวยการสถาบันวิจัยนโยบายในบังกลาเทศ กล่าวว่า ยูนุส “คือบุคคลแห่งยุคสมัย ซึ่งได้รับการเลือกโดยนักศึกษาที่เป็นหัวหอกของการเคลื่อนไหวทั้งหมด”
“เขาได้รับความเคารพนับถืออย่างสูงทั้งในประเทศและในโลก” อัซซานกล่าวกับอัลจาซีรา
‘นายธนาคารเพื่อคนจน’
ยูนุส ลูกคนที่สามจากพี่น้องทั้งหมดเก้าคน เกิดเมื่อปีพ.ศ. 2483 ในหมู่บ้านแห่งหนึ่งใกล้เมืองท่าทางใต้ของจิตตะกอง ในพื้นที่ที่ขณะนั้นเรียกว่าปากีสถานตะวันออก
ในปี 1976 เขาได้ไปเยี่ยมหมู่บ้านใกล้เคียงในจิตตะกองที่ได้รับผลกระทบจากภัยแล้งเมื่อไม่กี่ปีก่อน ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของงานภาคสนามของเขาที่มหาวิทยาลัย ยูนุสได้ให้ยืมเงินชาวบ้าน 42 คนในหมู่บ้านเป็นจำนวน 27 ดอลลาร์ และพบว่าชาวบ้านแต่ละคนก็จ่ายเงินคืนตามกำหนด
เขาพบว่าเงินกู้จำนวนเล็กน้อยหรือสินเชื่อขนาดเล็กที่ให้กับชาวบ้านยากจนสร้างความแตกต่างอย่างมาก ธนาคารแบบดั้งเดิมจะไม่ให้เงินกู้แก่ชาวบ้าน ทำให้ชาวบ้านต้องพึ่งพาผู้ให้กู้เงินที่ไร้ยางอายซึ่งคิดอัตราดอกเบี้ยสูงเกินจริง
นี่คือจุดเริ่มต้นของธนาคารกรามีน (ธนาคารหมู่บ้าน) ซึ่งริเริ่มการให้สินเชื่อขนาดเล็กแก่คนยากจนเพื่อให้พวกเขาสามารถเริ่มต้นธุรกิจใหม่ได้ ยูนุสเป็นที่รู้จักในฐานะ “นายธนาคารเพื่อคนยากจน” เนื่องจากเขาช่วยให้ผู้คนหลายล้านคนหลุดพ้นจากความยากจนผ่านธนาคารกรามีนของเขา
ได้รับรางวัลโนเบล
ในปี 2006 ยูนุสและธนาคารกรามีนได้รับรางวัลโนเบลสาขาสันติภาพร่วมกันสำหรับผลงานของพวกเขาในการ “สร้างการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมจากด้านล่าง”
ภายในเวลาดังกล่าว ธนาคารได้ปล่อยกู้เงินไปแล้วกว่า 7,000 ล้านดอลลาร์ให้แก่ผู้กู้ยืมกว่า 7 ล้านคน โดย 97 เปอร์เซ็นต์เป็นผู้หญิง โดยมีอัตราการชำระคืนเกือบ 100 เปอร์เซ็นต์
“ผมเห็นว่าคนจนหลุดพ้นจากความยากจนได้ทุกวัน … เรามองเห็นว่าเราสามารถสร้างโลกที่ไม่มีความยากจนได้… ซึ่งที่เดียวที่เราจะเห็นความยากจนได้ก็คือในพิพิธภัณฑ์ พิพิธภัณฑ์ความยากจน” ยูนุสกล่าวในขณะนั้น
ขณะนี้ ยูนุสกำลังเผชิญกับการเมืองที่โหดร้ายเกินกว่าจะจินตนาการได้
งานเร่งด่วนของเขาคือการฟื้นฟูเสถียรภาพหลังจากการประท้วงที่นองเลือดมาเป็นเวลา 5 สัปดาห์ แต่ปัญหาที่ใหญ่กว่าคือวิกฤตเศรษฐกิจที่ทำให้ราคาอาหารพุ่งสูงขึ้นและภาคการจ้างงานภาคเอกชนที่ซบเซา
“รัฐบาลใหม่จะต้องทำให้เศรษฐกิจมีความมั่นคงและควบคุมเงินเฟ้อได้ … และทำให้อัตราแลกเปลี่ยนมีความมั่นคง” อาห์ซานจากสถาบันวิจัยนโยบายกล่าวกับอัลจาซีรา
จอน ดานิโลวิช อดีตนักการทูตสหรัฐฯ ซึ่งทำงานในบังกลาเทศมาเป็นเวลา 8 ปี เชื่อว่าการแต่งตั้งยูนุสเป็นทางเลือกที่ดี เนื่องจากโปรไฟล์ระดับนานาชาติของเขาจะช่วยเหลือประเทศในเอเชียใต้ที่มีประชากร 170 ล้านคนแห่งนี้ได้
“จุดแข็งที่ยิ่งใหญ่ของเขาคือความน่าเชื่อถือและโปรไฟล์ของเขาในระดับนานาชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสหรัฐอเมริกา เขาสามารถใช้ประโยชน์จากแหล่งความหวังดีที่มีอยู่ที่นั่นและความเต็มใจของสหรัฐฯ ที่จะทำทุกสิ่งที่ทำได้เพื่อช่วยเหลือบังกลาเทศ” ดานิโลวิชกล่าวกับอัลจาซีรา
อดีตนักการทูตซึ่งเป็นสมาชิกคณะกรรมการขององค์กรพัฒนาเอกชนด้านสิทธิมนุษยชนที่มีฐานอยู่ในบังกลาเทศ เชื่อว่ารัฐบาลรักษาการต้องเผชิญกับความท้าทายสำคัญ 3 ประการ ได้แก่ การจัดการกับปัญหาเศรษฐกิจ การเปิดเผยการเมืองในสถาบันต่างๆ ของประเทศ รวมถึงข้าราชการ ตำรวจ และตุลาการ และวิธีจัดการกับปัญหาความรับผิดชอบต่อการละเมิดสิทธิมนุษยชนอย่างร้ายแรง
“เขาต้องสร้างการควบคุมและอำนาจสูงสุดของพลเรือนตั้งแต่เนิ่นๆ และต้องแน่ใจว่ากองทัพจะกลับไปมีบทบาทปกติในการสนับสนุนรัฐบาลพลเรือน” ดานิโลวิชกล่าว
ในด้านการทูต ยูนุสจะต้องสร้างความสัมพันธ์อันดีกับอินเดีย ซึ่งสนับสนุนรัฐบาลของฮาซินา แม้ว่าเธอจะละเมิดสิทธิมนุษยชนและปราบปรามเสียงของฝ่ายค้านก็ตาม ปัจจุบันฮาซินาอยู่ในอินเดีย
“รัฐบาลใหม่จะต้องมีความสัมพันธ์ร่วมมือกับอินเดีย เนื่องจากรัฐบาลอินเดียที่เป็นศัตรูอาจสร้างความเสียหายและทำให้บังกลาเทศมีปัญหาได้”
เกี่ยวกับเป้าหมายของ Hasina
Yunus กลายเป็นเป้าหมายของความโกรธแค้นของ Hasina หลังจากที่เขาเสนอแนวคิดในการจัดตั้งพรรคการเมืองในปี 2550
แนวคิดเริ่มต้นของ Yunus ในการจัดตั้งพรรคการเมืองเกิดขึ้นท่ามกลางความล้มเหลวของพรรคการเมืองหลักสองพรรค ได้แก่ พรรค Awami League ของ Hasina และพรรคฝ่ายค้าน Bangladesh Nationalist Party (BNP) ในการแก้ไขปัญหาคอร์รัปชันที่แพร่หลายและความไม่เท่าเทียมกันของรายได้ที่เพิ่มขึ้น
ในปี 2554 Hasina ซึ่งมองว่านักเศรษฐศาสตร์วัย 71 ปีผู้เป็นที่เคารพนับถือในขณะนั้นเป็นภัยคุกคามทางการเมือง ได้ปลด Yunus ออกจากตำแหน่งกรรมการผู้จัดการของธนาคาร Grameen โดยเรียกเขาว่า “ตัวดูดเลือด” ของคนจน ในเวลาต่อมา รัฐบาลของเธอได้เริ่มการสอบสวนทางการเงินต่อธุรกิจที่ไม่แสวงหากำไรของเขา เมื่อปีที่แล้ว เขาถูกตัดสินว่ามีความผิดฐานละเมิดกฎหมายแรงงาน เขายังตกเป็นเหยื่อของคดีทุจริตที่หลายคนมองว่าเป็นคดีหลอกลวง
การประท้วงครั้งล่าสุด ซึ่งเริ่มต้นต่อต้านโควตาการจ้างงานของรัฐบาล แต่กลายเป็นขบวนการประชาชนที่ใหญ่กว่ามาก เป็นสัญญาณว่าเยาวชนของประเทศ ซึ่งคิดเป็น 1 ใน 3 ของประชากรทั้งหมด กำลังมองหาการเมืองรูปแบบใหม่ที่มีประชาธิปไตยและความรับผิดชอบมากขึ้น
ยูนุส “ถูกข่มเหงรังแกอย่างต่อเนื่องโดยระบอบการปกครองก่อนหน้านี้ และเขาอาจเลือกที่จะออกจากประเทศ แต่เขาไม่เคยพิจารณาความเป็นไปได้นั้น” อะห์ซานกล่าว
“เขาเต็มใจที่จะยืนหยัดเคียงข้างสถาบันของตนเองและประเทศของเขา ดังนั้นจึงชัดเจนว่าเขาเป็นผู้รักชาติ”
ดร.ยูนุส สำเร็จการศึกษาปริญญาเอกจากมหาวิทยาลัยแวนเดอร์บิลในแนชวิล รัฐเทนเนสซี่ และเดินทางกลับมารับใช้ชาติ จนต่อมาได้ริเริ่มการสร้างระบบการเงินสำหรับคนจน โดยการสนับสนุนของภริยาและกลุ่มสตรีตัดเย็บผ้าจนในที่สุดขยายตัวใหญ่โตเป็นกรามิน แบงค์ ธนาคารคนจน
สำหรับประเทศไทยธนาคารอิสลามในสมัยที่ ศ.พล.ท สมชาย วิรุฬหผล เป็นประธานได้นำเอาระบบของ ดร.ยูนุส มาประยุกต์ใช้เรียกว่า “ไมโครไฟแนนซ์” แต่ท่านมีเวลาเพียงสั้นๆเพราะเกษียรไปก่อนผลิตภัณฑ์นี้จึงไม่มีคนผลักดันอย่างจริงจังประกอบกับมีปัญหาภายในและการต่อต้านจากภายนอกที่ควบคุมระบบเงินกู้ จนทำให้โครงการนี้ต้องยุติลงในเวลาต่อมา
ทหารประชาธิปไตย
