สหรัฐ-อิหร่านกับสภาพเขาควายแห่งความขัดแย้ง ตอนจบ

สหรัฐ-อิหร่านกับสภาพเขาควายแห่งความขัดแย้ง ตอนจบ

จรัญ มะลูลีม

ต่อ..

ผู้แทนอิรักปฏิเสธแถลงการณ์ที่ออกมาหลังจากการประชุมสุดยอดดังกล่าว   ที่อ้างว่าวิกฤตการณ์ในภูมิภาคมาจากอิหร่าน  ในการประชุม OIC อีกเช่นกันที่กษัตริย์ซาอุดีอาระเบียกระตุ้นให้ประชาคมนานาชาติใช้ทุกวิถีทางที่จะหยุดยั้งรัฐบาลอิหร่านจากการเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับกิจการต่างๆ ของประเทศอื่นๆ

ในขณะที่รัฐมนตรีต่างประเทศของอิหร่านกล่าวว่าประเทศของเขาต้องการเยือนประเทศอาหรับที่เป็นเพื่อนบ้านเพื่อสถาปนาความสัมพันธ์ขั้นปกติกับประเทศแถบอ่าวเปอร์เซียและเรียกร้องให้มีการลงนาม “ข้อตกลงไม่รุกรานต่อกัน” ซาอุดีอาระเบียและสหรัฐอิมิเรตส์รีบปฏิเสธข้อเสนอของอิหร่านโดยทันที

โบลตันและพรรคพวกของเขาต้องการหยุดยั้ง “แกนของการขัดขืน” ซึ่งต่อสู้ร่วมกันมาตั้งแต่ทศวรรษ 1980 เป็นต้นไประหว่างฮิสบุลลอฮ์ ซีเรียและอิหร่าน ซึ่งเป็นพันธมิตรที่สามารถสร้างแรงกดดันที่มาจากอิสราเอลและสหรัฐในปัญหาปาเลสไตน์ได้

รัฐบาลอิรักก็ถูกดึงเข้ามาเป็นพันธมิตรกับกลุ่มก้อนของอิหร่านด้วย  เจ้าหน้าที่อาวุโสของรัฐบาลอิรักได้เตือนฝ่ายบริหารของทรัมป์ให้คำนึงถึงผลที่จะตามมา ถ้าคิดจะทำสงครามต่อต้านอิหร่าน

รัฐบาลอิรักยังได้ยืนกรานต่อไปอีกว่าจะไม่แซงค์ชั่นรัฐบาลอิหร่านตามที่ฝ่ายบริหารของทรัมป์ต้องการ

สหรัฐสั่งให้ถอนนักการทูตทั้งหมดออกจากกรุงแบกแดดในสัปดาห์ที่สามของเดือนพฤษภาคม (2019)  โดยอ้างว่าความมั่นคงของตนถูกคุกคาม

กองกำลังพิทักษ์การปฏิวัติของอิหร่านมีบทบาทสำคัญในการปกป้องอิหร่านในระหว่างที่มีสงครามกับอิรัก (1980-1988) ทั้งนี้กระทรวงการต่างประเทศของอิหร่านถือว่าทหารของสหรัฐทั้งหมดที่ทำงานอยู่ภายใต้ศูนย์บัญชาการกลางของสหรัฐ (Centcom) เป็นผู้ก่อการร้าย

ผู้นำสูงสุดของสภาการทหารแห่งชาติของอิหร่านกล่าวว่าการประกาศถึงการเป็นปรปักษ์กับอิหร่านจากฝ่ายบริหารของทรัมป์เป็นส่วนหนึ่งในการปลุกเร้า  “สงครามทางจิตวิทยา”  ซึ่งประดิษฐ์ขึ้นมาต่อต้านประเทศอื่นๆ

ที่ปรึกษาอาวุโสของผู้นำทางจิตวิญญาณอะยาตุลลอฮ์ อะลี คอเมเนอี (Ayatallah Ali Khamenei)  กล่าววาสหรัฐนั้นไม่ได้มีทั้งความต้องการและมีความสามารถ” ที่จะมาต่อต้านอิหร่าน”

ในเวลาเดียวกัน อิหร่านก็ส่งสัญญาณให้เห็นว่าการแซงก์ชั่นที่กระทำโดยสหรัฐต่ออิหร่านนั้นจะส่งผลต่อข้อตกลงอิหร่านสหรัฐอย่างถาวร

ประธานาธิบดีฮัซซัน โรฮานี ประกาศในสัปดาห์แรกของเดือนพฤษภาคม (2019) ว่ารัฐบาลของเขาจะเลิกปฏิบัติตามข้อตกลงว่าด้วยนิวเคลียร์ที่มีอยู่ต่อไป

กรณีการยิงโดรนตก

อิหร่านยืนกรานหลังจากยิงโดรนของสหรัฐตกเป็นครั้งที่สองว่าอิหร่านปกป้องชายแดนของตนเมื่อสหรัฐละเมิดน่านฟ้าของอิหร่าน

ทั้งนี้สหรัฐยืนยันว่าก่อนที่โดรนของตนจะถูกยิงตกโดรนลำดังกล่าวบินอยู่ในพื้นที่ที่อยู่เหนือน่านน้ำสากล  แต่อิหร่านก็ยืนกรานว่าโดรนของสหรัฐละเมิดน่านฟ้าของอิหร่าน  เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นนำไปสู่ความตึงเครียด  ระหว่างสองประเทศโดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังจากมีการโจมตีเรือน้ำมันในแถบอ่าวเปอร์เซีย ซึ่งสหรัฐอ้างว่าเป็นฝีมือของอิหร่าน

ผู้บัญชาการพิทักษ์น่านฟ้าอิหร่านซึ่งเป็นแกนนำสภาพิทักษ์การปฏิวัติกล่าวว่าโดรนที่บินอยู่บนอากาศของสหรัฐได้รับการเตือนถึงสองครั้งก่อนที่ะถูกอิหร่านสอยร่วงลงสู่อ่าวโอมาน

ทรัมป์กล่าวว่าการแซงค์ชั่นอิหร่านเป็นการขานรับการยิงโดรนตก  ซึ่งก็ต้องเกิดขึ้นอยู่แล้ว

การแซงก์ชั่นล่าสุดมีจุดมุ่งหมายอยู่ที่การปฏิเสธการเข้าถึงแหล่งการเงินของสหรัฐ  เป็นการหยุดยั้งการใช้ระบบการเงินของสหรัฐหรือการเข้าถึงสินทรัพย์ใดๆ ของสหรัฐ

นายพลสมีรอะลี ฮาญีซาเดฮ์ (Smirali Hajizadeh) หัวหน้าฝ่ายปฏิบัติการทางทหารของอิหร่านกล่าวกับสถานีโทรทัศน์ของรัฐว่าโดรนของสหรัฐเป็นโดรนที่มีสมรรถนะสูง

ภายใต้แรงกดดันที่จะต้องตอบโต้ในพื้นที่ที่อยู่ใกล้ดินแดนที่เป็นจุดยุทธศาสตร์ของช่องแคบฮอร์มูซ  ทรัมป์ ได้ออกคำสั่งให้โจมตีตอบโต้  แต่ต่อมาได้เรียกร้องให้หยุดปฏิบัติการณ์ดังกล่าวลง

ทรัมป์ได้จบน้ำเสียงแห่งการตอบโต้ลงด้วยการวิพากษ์ความเคลื่อนไหวในครั้งนี้ของอิหร่านว่า อิหร่านทำความผิดครั้งใหญ่

เขาพูดที่ทำเนียบขาวในเวลาต่อมาว่าสหรัฐไม่อาจยอมรับสิ่งนี้ได้

 

การขยายตัวของความขัดแย้ง

สถานการณ์ความขัดแย้งระหว่างสองประเทศได้นำไปสู่คำถามที่ว่าสองประเทศนี้จะมีการปะทะกันโดยเปิดเผยหรือไม่

ก่อนหน้านี้ไบรอัน ฮูก ตัวแทนพิเศษของสหรัฐว่าด้วยกิจการอิหร่าน ได้เรียกร้องให้มีการตกลงกันทางการทูต

เขาบอกกับนักข่าวของซาอุดีอาระเบียว่าอิหร่านจำเป็นต้องใช้การทูตมิใช่กองกำลังทางทหาร การทูตของเรามิได้ให้สิทธิอิหร่านในการตอบโต้ด้วยกองกำลังทางทหาร

หลังเหตุการณ์โดรนถูกถล่มราคาน้ำมันได้พุ่งขึ้นอีกเล็กน้อย  หลังจากก่อนหน้านั้นราคาน้ำมันได้พุ่งขึ้นไปถึงร้อยละ 6 ในขณะที่ราคาทองคำพุ่งขึ้นสูงในรอบ 6 ปี

ทั้งนี้อิหร่านได้เรียกเอกอัครราชทูตสวิสเซอร์แลนด์ซึ่งเป็นตัวแทนดูแลผลประโยชน์ของสหรัฐนับตั้งแต่ความสัมพันธ์ระหว่างสหรัฐและอิหร่านเลวร้ายลงอันเนื่องมาจากการปฏิวัติปี 1979 มาพบปะพูดคุยโดยรัฐมนตรีช่วยต่างประเทศ อับบาส อารักชี (Abbas Araghchi) ได้นำเสนอต่อเอกอัครราชทูตของสวิสเซอร์แลนด์ว่ามีหลักฐานที่ไม่สามารถโต้แย้งได้เลยว่าโดรนของสหรัฐได้ละเมิดน่านฟ้าของอิหร่าน

เขาย้ำว่าอิหร่านไม่ต้องการสงครามและความขัดแย้งในอ่าวเปอร์เซีย แต่ก็เตือนว่าสาธารณรัฐอิสลามแห่งอิหร่านจะไม่ลังเลแม้ชั่วขณะที่จะป้องกันดินแดนของตนเองต่อการรุกรานใดๆ

ต่อมาโทรทัศน์อิหร่านได้แสดงให้เห็นในสิ่งที่เรียกว่า “ซาก” ของโดรนที่ถูกยิงตกในน่านน้ำของอิหร่าน

ซากของโดรนลอยขึ้นมาในน่านน้ำของเรา นายพลอารักชีกล่าว

ฝ่ายกลาโหมของสหรัฐประกาศถึงการโจมตีที่มิได้ล่วงรู้มาก่อนว่าโดรนที่ถูกโจมตีเป็นโดรนของทหารเรือ  ซึ่งถูกทำลายโดยจรวดที่ยิงจากพื้นสู่อากาศของอิหร่าน

มีการแสดงแผนที่การบินของโดรนที่เดินทางอยู่รอบนอกน่านน้ำของอิหร่าน

อย่างไรก็ตามญาวาด ซารีฟ รัฐมนตรีต่างประเทศของอิหร่านได้แสดงให้เห็นว่าโดรนของสหรัฐถูกยิงตกโดยเครื่องป้องกันทางอากาศ คอร์ดาด 3 (Khordad 3) ของอิหร่าน

การยิงโดรนตกเป็นความต่อเนื่อง เมื่ออิหร่านกล่าวหาสหรัฐว่าเป็นผู้โจมตีเรือบรรทุกน้ำมันของซาอุดีอาระเบียและ UAE ในเส้นทางที่หนาแน่นไปด้วยเรือที่ออกมาจากอ่าวเปอร์เซียโดยผ่านช่องแคบฮอร์มูซ

ทรัมป์ได้ทวีตหลังโดรนของสหรัฐถูกยิงตกว่าการแซงก์ชั่นทางเศรษฐกิจต่ออิหร่านจะมีผลและจะมีการแซงก์ชั่นเพิ่มขึ้น

นอกจากนี้ทรัมป์ยังกล่าวต่อไปว่าเขามีแผนที่จะโจมตีดินแดนสามแห่งของอิหร่านเพื่อตอบโต้อิหร่านที่ยิงโดรนของสหรัฐตก

ก่อนหน้านี้ อิหร่านได้รับสารจากทรัมป์ที่เตือนว่าการโจมตีอิหร่านของสหรัฐนั้นเป็นสิ่งที่ต้องเกิดขึ้น

สารดังกล่าวส่งผ่านมาทางโอมาน แต่ในสารของเขาทรัมป์กลับกล่าวว่าเขาต่อต้านสงครามใดๆ ก็ตามที่จะเกิดขึ้นกับอิหร่านและต้องการเจรจากับอิหร่าน

อิหร่าน-สหรัฐมีความไม่ลงรอยกันมานับตั้งแต่ทรัมป์ยกเลิกข้อตกลงนิวเคลียร์ระหว่างอิหร่านกับมหาอำนาจใหญ่ๆ ของโลก และหันมาแซงก์ชั่นอิหร่านอีกครั้ง

ส่วนประเด็นของการเกิดสงครามนั้นรัฐมนตรีต่างประเทศของอิหร่านกล่าวว่ามีแค่สาม B เท่านั้นที่ต้องการทำสงครามกับอิหร่าน

B แรก คือเบ็ญจามิน เนทันยาฮู ผู้นำอิสราเอลที่มีเชลดอน แอนเดอร์สัน (Sheldon Anderson) เป็นผู้สนับสนุนคนสำคัญและเป็นผู้อุปถัมภ์ทางการเงินของเขา   เนทันยาฮู เรียกร้องให้สหรัฐยุติโครงการนิวเคลียร์กับอิหร่านในปี 2013

B ที่สอง คือ เจ้าชายบินสัลมาน มกุฎราชกุมารของซาอุดีอาระเบีย

B ที่สาม คือมุฮัมมัด บิน ซายิด (Muhammad bin Zayed) ของ UAE

ในขณะที่ปอมปิโอรัฐมนตรีต่างประเทศของสหรัฐกล่าวว่า  หากว่ามีการโจมตีสหรัฐที่มาจากกลุ่มชีอะฮ์ ฮิสบุลลอฮ์ (Hizbullah) หรือกลุ่มฮูษี (Houthis) สหรัฐจะถือว่าอิหร่านเป็นผู้รับผิดชอบ

กลุ่มฮูษี คือกลุ่มที่ตอบโต้ซาอุดีอาระเบียและ UAE ที่โจมตีประชาชนชาวเยเมนอย่างไม่เลือกที่  การใช้โดรนโจมตีเป้าหมายของซาอุดีอาระเบียโดยกลุ่มฮูษีนั้นสหรัฐถือว่าเป็นความรับผิดชอบของอิหร่าน

แม้ว่าปฏิบัติการของนักต่อสู้ชีอะฮ์ในภูมิภาคตะวันออกกลางจะได้รับความสนใจเป็นอย่างมาก   แต่ก็มีรายงานจากอดีตเจ้าหน้าที่ของสหรัฐ ซึ่งทำงานกับฝ่ายบริหารของโอบามากล่าวว่า ไม่มีการโจมตีเป้าหมายของสหรัฐที่มาจากกลุ่มที่ใกล้ชิดอิหร่านมาตั้งแต่ปี 2011 แล้ว

ต่อมาทรัมป์ได้ลงนามการแซงก์ชั่นทางเศรษฐกิจต่อฝ่ายบริหารของอิหร่านเมื่อวันจันทร์ที่ 24 มิถุนายน ปี 2019 เพื่อเพิ่มขั้นตอนความกดดันต่ออิหร่าน หลังจากอิหร่านยิงโดรนของสหรัฐตก  ด้วยการประกาศแซงก์ชั่นผู้นำสูงสุดทางจิตวิญญาณและรัฐมนตรีต่างประเทศของอิหร่าน

การแซงก์ชั่นต่อผู้นำสูงสุดทางด้านจิตวิญญาณ (อะยาตุลลอฮ์ อะลี คอเมเนอี) และต่อผู้ควบคุมทางการทูตของอิหร่าน (รัฐมนตรีต่างประเทศ ญาวาด ซารีฟ) เป็นการยุติเส้นทางการทูตระหว่างสองประเทศลงโดยสิ้นเชิง

สำหรับอิหร่านผู้มีอำนาจสูงสุดในการตัดสินใจใดๆ คือผู้นำทางจิตวิญญาณอะยาตุลลอฮ์ คอเมเนอี

ทั้งนี้อิหร่านจะไม่มีการเจรจาใดๆ กับสหรัฐในขณะที่การคุกคามด้วยการการแซงค์ชั่นจะยังคงดำรงอยู่ต่อไป

อาจกล่าวได้ว่าความขัดแย้งอิหร่าน-สหรัฐในปัจจุบันกำลังตกอยู่ในสภาพไร้ทางออกหรือที่เรียกว่าสภาพเขาควายอย่างแท้จริง   ทั้งนี้ความขัดแย้งระหว่างสองประเทศได้นำไปสู่สถานการณ์อื่นๆ ที่ตามมาในภูมิภาคแห่งความขัดแย้งนี้

ไม่ว่าจะเป็นการโจมตีเรือบรรทุกน้ำมัน   ทั้งของญี่ปุ่นและนอร์เวย์ในอ่าวโอมาน  เมื่อวันที่ 13 มิถุนายน ปี 2019 ที่ผ่านมา  ซึ่งยังคงเป็นปริศนาว่าแท้ที่จริงแล้วเป็นฝีมือของใครกันแน่

ตามมาด้วยโดรนของสหรัฐถูกยิงตก ซึ่งแต่ละฝ่ายต่างก็อ้างว่าอีกฝ่ายเป็นผู้ละเมิดน่านฟ้า  ไม่ว่าจะเป็นน่านฟ้าสากล หรือน่านฟ้าของอิหร่านก็ตาม

การที่ทรัมป์มีคำสั่งให้กองบัญชาการไฟเบอร์โจมตีระบบขีปนาวุธของอิหร่าน การอนุมัติของทรัมป์ให้โจมตีสถานีเรดาห์ และแท่นยิงขีปนาวุธ และยกเลิกความตั้งใจในเวลาต่อมา

ทั้งหมดนี้คือร่องรอยของความขัดแย้งที่ยังคงดำรงอยู่และยังคงหาทางไม่เจอ