อิสลามในยุโรป : กรณีศึกษารัสเซียและยูเครน ตอนที่ 1

อิสลามในยุโรป : กรณีศึกษารัสเซียและยูเครน ตอนที่ 1

จรัญ มะลูลีม

อิสลามในยุโรป

จำนวนประเทศในยุโรปที่นับถือศาสนาอิสลามคิดเป็นร้อยละมีดังนี้ ร้อยละ 9 -ร้อยละ 100 ได้แก่อะเซอร์ไบจาน โคโซโว (เป็นดินแดนที่ Nato ร่วมปลดปล่อยจากเซอร์เบีย) ตุรกี ร้อยละ 70-80 คาซัคสถาน ร้อยละ 50-70 บอสเนียและเฮอร์เซโกวินา อัลเบเนีย ไซปรัส ร้อยละ 30-50 ร้อยละ 10-20 ได้แก่ บัลเกเรีย จอร์เจีย มอนเตนีโกร มาซิโดเนียเหนือ  และรัสเซีย

ร้อยละ 5-10 ได้แก่ ออสเตรีย สวีเดน เบลเยี่ยม ฝรั่งเศส เยอรมนี กรีซ ลิเต็นสไตน์ (Liectenstein) เนเธอร์แลนด์ สวิตเซอร์แลนด์ สหราชอาณาจักร นอร์เวย์ เดนมาร์ก จนถึงปัจจุบันเชื่อกันว่าในประเทศยุโรป งานวิชาการที่เกี่ยวกับอิสลามศึกษาและมุสลิมศึกษาจะมีอยู่จำนวนมากทั้งในฝรั่งเศสสหราชอาณาจักรและเนเธอร์แลนด์

ร้อยละ 4-5 ได้แก่อิตาลี และเซอร์เบีย (ดินแดนที่ชาวมุสลิมจากบอสเนีย เฮอร์เซโกวินาถูกสังหารและถูกฆ่าล้างเผ่าพันธุ์จำนวนมาก  เมื่อต้องแยกออกมาจากอดีตยูโกสลาเวียหรือดินแดนของสลาฟใต้ที่มีชาวเซอร์เบียเป็นคนส่วนใหญ่)

ร้อยละ 2-4 ได้แก่ลักเซ็มเบิร์ก สโลวีเนียและสเปน (ในอดีตราชวงศ์อิสลามเคยเข้าครองสเปนถึง 800 ปี)

ร้อยละ 1-2 ได้แก่ โครเอเชีย (แยกออกมาจากอดีตยูโกสลาเวียเช่นเดียวกับบอสเนีย เฮอร์เซโกวีนา แต่โศกนาฐกรรม การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์กลับเกิดขึ้นเฉพาะกับบอสเนียและเฮอร์เซโกวินาเป็นด้านหลัก)

ร้อยละ 1 ได้แก่ อันดอรา อาร์มีเนีย เบลารุส เชครีพับลิก เอสโทเนีย ฟินแลนด์ (ดินแดนที่ได้ชื่อว่าผู้คนมีชีวิตที่มีความสุขของโลกติดต่อกันมาหลายปี) ฮังการี ไอซ์แลนด์ ลัตเวีย ลิธัวเนีย มอลตา (เป็นดินแดนที่เชลยศึกในสงครามโลกมาถูกคุมขังอยู่ที่นี่  มอลตาเป็นดินแดนที่เมื่อน่านฟ้าลิเบียถูกคว่ำบาตร ผู้คนต้องเดินทางทางทะเลจากมอลตาไปยังเบงกอซีและตริโปลี  เป็นภูเก็ตแห่งยุโรปที่มีอารยธรรมอาหรับและคริสเตียนผสมผสานกันอยู่และมีท้องทะเลที่สวยงาม  ผู้คนมีความเป็นมิตร) มัลโดวา โมนาโค โปแลนด์ ปอร์ตุเกส โรมาเนีย ซานมาริโนและสโลวาเกีย

อิสลามในยูเครน

ยูเครนมุสลิมเป็นผู้ปฏิบัติตามสำนักคิดซุนนีสายฮานาฟี (Hanafi School of Thought) เป็นกลุ่มผู้นับถือศาสนาที่ไม่ใช่ศาสนาคริสต์ที่ใหญ่ที่สุด  และยูเครนมุสลิมเป็นกลุ่มชนที่มาจากไครเมียร์เชื้อสายตาตาร์ ที่เหลือก็เป็นคนพื้นเมืองเตอร์กิก (Turkic) ของยูเครน ซึ่งส่วนใหญ่จะพบทางตอนใต้และตะวันออกเฉียงใต้ของยูเครนซึ่งจะมีรูปแบบการปฏิบัติศาสนาแตกต่างไปจากมุสลิมกระแสหลัก

อิสลามในยูเครนเป็นศาสนาที่คนกลุ่มน้อยนับถือโดยในยูเครนจะมีชาวมุสลิมอยู่ 0.9 จากจำนวนประชากรของปี 2016 , (2559) ทั้งหมดของยูเครน    โดยปัจจุบันยูเครนมีประชากรอยู่ 39 ล้านคน  ประวัติของผู้นับถือศาสนาอิสลามมีมายาวนานตั้งแต่มีการก่อสร้าง เขตแดนการปกครองของข่านแห่งไครเมีย (Crimean Khannate) ในศตวรรษที่ 15

นอกจากนี้จะพบว่ามีประชาคมชาวเตอร์กอยู่ในยูเครนด้วยเช่นกัน  แม้ว่าในการบรรจบกันของภาษาและการกลมกลืนทางวัฒนธรรมบ่อยครั้งพวกเขาจะถูกรวมให้เป็นส่วนหนึ่งของชนกลุ่มน้อยไครเมียร์ตาตาร์ก็ตาม  สิบปีต่อมา (ในปี 2012) คาดกันว่ามีชาวมุสลิมอยู่ 500,000 คน  รวมทั้งชาวไครเมียร์ตาตาร์ 300,000 คน ในเดือนกุมภาพันธ์ ปี 2016 สะอีด อิสมากิโลฟ (Said Ismaqilov) ซึ่งเป็นผู้นำศาสนาอิสลามของยูเครนกล่าวว่าในยูเคนมีชาวมุสลิมอยู่หนึ่งล้านคน (Ukranian Muslim root for Ukraine (https://208378 thm) – United States Department of State .20 May 2013)

ในขณะที่ไม่มีโครงสร้างการปกครองสำหรับชาวมุสลิมในยูเครน ชาติพันธุ์ที่เป็นชุมชนเดี่ยวซึ่งอยู่ในพื้นที่ที่มีอยู่หลายชาติพันธุ์นั้นจะได้รับการดูแลโดยสถาบันต่างๆ ทางชาติพันธุ์ของตนและได้รับการสนับสนุนจากกลุ่มชาติพันธุ์อื่นๆ

สถาบันของศาสนาอิสลามที่สนับสนุนชุมชนต่างๆ ของตนเองจะพบได้ในเมืองเคียฟ ไครเมีย ซิมฟีโรโพล (Simferopol) และ โดเนสตค์ในเขตดอนบาส

ชุมชนต่างๆ ที่เป็นกลุ่มสะลาฟีอิสระ (Independent salfi) หรือกลุ่มของผู้ยึดถือตามคำสอนอิสลามอย่างเคร่งครัดจะพบได้ในเมืองเคียฟและไครเมียรวมทั้งชุมชนต่างๆ ในคาร์คีฟและลูฮานสด์ในเขตดอนบาส

ที่น่าตระหนกก็คือชาวไครเมียมุสลิมต้องตกเป็นผู้อพยพหมู่ในปี 1944 เมื่อโจเซฟ สตาลิน กล่าวหาพวกเขาว่าร่วมมือกับนาซีเยอรมัน  ชาวไครเมียเชื้อสายตาตาร์จึงถูกส่งตัวไปยังเอเชียกลาง โดยเบื้องต้นจะไปที่ดินแดนอุซเบ็ก เชื่อกันว่าผู้ถูกเนรเทศกว่า 100,000 คน ต้องจบชีวิตลงซึ่งเป็นผลมาจากความป่วยไข้อันเนื่องมาจากการถูกเนรเทศ

ปัจจุบันชุมชนมุสลิมในยูเครน 433 ชุมชนมีมัสญิด 160 แห่งและมีมัสญิดที่กำลังอยู่ในการก่อสร้างอีกจำนวนมาก

อย่างไรก็ตามการคาดการณ์ถึงจำนวนมุสลิมชาวยูเครนมีอยู่หลากหลาย  แต่ชาวมุสลิมนั้นคาดกันว่ามีอยู่เพียง 0.9 ของประชากรยูเครนทั้งหมดโดยร้อยละ 12 อยู่ในไครเมีย

จากการสำรวจสัมมโนประชากรปี 2000 ยูเครนเป็นที่อยู่ของชาวไครเมียร์ตาตาร์ 248,193 คนชาวโวลกาตาตาร์ 73,309 คน อเซริส (Azeris) 12,353 คน ชาวอุซเบ็ก 8,844 คน ชาวเตอร์ก 6,575 และชาวคาซัก 5,526 คน

ในปี 2012 Freedom Report คาดหมายว่าในยูเครนจะมีประชากรมุสลิม 500,000 คน โดย 300,000 เป็นไครเมียร์ตาตาร์

ปี 2012 Pew Forum คาดหมายว่ามีประชากรมุสลิมในยูเครน 393,000 คน แต่คณะกรรมการนักการศาสนาของยูเครน (Clerical Board) อ้างว่ามีชาวมุสลิมยูเครนอยู่สองล้านคนในปี 2009

ในปี 2014 เมื่อรัสเซียผนวกไครเมียร์และเกิดสงครามขึ้นในเขตดอนบาส ซึ่งมีการต่อสู้อยู่ใกล้กับดินแดนโคเนตสด์และลูฮานสค์นั้นชาวมุสลิม 750,000 คน  รวมทั้งชาวไครเมียร์ตาตาร์อีกครึ่งล้านคนได้เข้ามายู่ในดินแดนที่ยูเครนไม่ได้ควบคุมอีกต่อไป

ข้อมูลนี้มาจากสะอีด อิสมากิโลฟ (Said Ismaqilov) ผู้นำศาสนา (Mufti) ซึ่งเป็นฝ่ายบริหารประชาคมมุสลิมในยูเครน ซึ่งส่วนหนึ่งมาจากอัตลักษณ์อิสลามและยืนยันว่าอิสลามได้รับการบูรณาการให้เป็นส่วนหนึ่งในอัตลักษณ์แห่งชาติในการเมืองของยูเครน