ประสบการณ์ของประเทศในเอเชียตะวันออก

ประสบการณ์ของประเทศในเอเชียตะวันออก

รศ.สมศักดิ์ แต้มบุญเลิศชัย

ในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ในทวีปเอเชียมีหลายประเทศที่ประสบผลสำเร็จในการพัฒนาเศรษฐกิจจมีรายได้ สูงขึ้นมาก เริ่มจากประเทศญี่ปุ่นซึ่งมีอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจสูงอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ทศวรรษ 1950 เป็นต้นมาจนก้าวขึ้นมาเป็นเศรษฐกิจที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในเอเชียและใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก ต่อมากลุ่มเศรษฐกิจอุตสาหกรรมใหม่ที่เรียกกันว่า 4 เสือในเอเชีย คือไต้หวัน เกาหลีใต้ ฮ่องกง และสิ่งกับโปร ก็มีอัตราการเจริญเติบโตสูงเป็นระยะเวลากว่า 2 ทศวรรษ ตั้งแต่มีการปฏิรูปทางเศรษฐกิจในปลาย ปี 1978 เป็นต้นมา ประเทศจีนซึ่งเดิมมีฐานะทางเศรษฐกิจที่ยากจน ก็มีการพัฒนาอย่างรวดเร็วจนก้าวขึ้นมาเป็น มหาอำนาจทางเศรษฐกิจ ชั้นนําของโลกอะไรเป็นปัจจัยสำคัญของความสำเร็จในการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศต่างๆในเอเชีย? ในช่วงเวลาที่ผ่านมา มีหนังสือและบทความจำนวนมากที่กล่าวถึงประสบการณ์การพัฒนาทางเศรษฐกิจ และวิเคราะห์ถึงปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อความสำเร็จ ของประเทศเหล่านี้ ในบทความนี้จะสรุปปัจจัยที่นำไปสู่ความสำเร็จของประเทศญี่ปุ่นและ4และประเทศอื่นอื่นในเอเชียโดยสังเขป และจะไม่พูดถึงข้อถกเถียงหรือแนวคิดในการวิเคราะห์ที่อาจมีความขัดแย้งกัน

ในกรณีของประเทศญี่ปุ่น มีการกล่าวถึงอุปนิสัยของคนญี่ปุ่นที่มีความขยันหมั่นเพียร อดทนและมีระเบียบวินัย การใช้เทคโนโลยีการาผลิตอาวุธยุทโธปกรณ์มาใช้ในการพัฒนาอุตสาหกรรมหนัก วิธีพัฒนาอุตสาหกรรมแบบมีความเชื่อมโยงกัน และเป็นขั้นตอนจาก อุตสาหกรรมในประเทศไปสู่อุตสาหกรรมส่งออก มีการพัฒนาเทคโนโลยีจีจนสามารถปรับปรุงการผลิตจากอุตสาหกรรมที่ใช้ แรงงานเข้มข้นไปสู่อุตสาหกรรมที่ใช้เทคโนโลยีสูง และมีการปรับเปลี่ยนโครงสร้างเศรษฐกิจเมื่อสภาพทรัพยากรเปลี่ยนไป โดยมีการยกระดับผลิตภาพให้สูงขึ้น ตลอดจนบทบาทของรัฐบาลในการกำหนดนโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจ นอกจากนั้นญี่ปุ่นยังได้รับอานิสงส์จากระบบการเงินระหว่างประเทศที่มีการผูกติดอัตราแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศเป็นเวลานานหลายทศวรรษ ทำให้ญี่ปุ่นมีค่าเงินที่ต่ำเป็นเวลานาน และสามารถผลิตสินค้าเพื่อส่งออกไปตลาดต่างๆทั่วโลกได้ ส่งผลให้เศรษฐกิจญี่ปุ่นมีการขยายตัวอย่างรวดเร็ว

ในปีค.ศ. 1993 ธนาคารโลกมีการตีพิมพ์หนังสือ ชื่อ”มหัศจรรย์เอเชียตะวันออก”สาธยายถึงความสำเร็จในการพัฒนาเศรษฐกิจของญี่ปุ่น 4 เสือในเอเชีย อินโดนีเซีย มาเลเซียและไทย และวิเคราะห์ให้เห็นถึงปัจจัยที่นำไปสู่ความสำเร็จในการพัฒนาเศรษฐกิจ เช่นการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ การรักษาระเบียบวินัยการคลัง การส่งเสริมการออมและการลงทุน การพัฒนาเทคโนโลยีและที่สำคัญคือการพัฒนาอุตสาหกรรมส่งออก แทนการทดแทนการนำเข้า ซึ่งต้องอาศัยตลาดภายในประเทศที่มีขนาดจำกัด การส่งเสริมการส่งออกทำให้ประเทศเหล่านี้สามารถใช้ประโยชน์จากความได้เปรียบ จากทรัพยากรที่มีอยู่ ทั้งยังเปิดโอกาสให้มีการนำเข้า เงินทุน เทคโนโลยีและวิทยาการตลอดจนผู้ชำนาญการจากต่างประเทศมาช่วยในการพัฒาเศรษฐกิจ

ในกรณีของประเทศจีนที่สามารถสร้างความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่องเป็นเวลาหลายทศวรรษนั่น ปัจจัยสำคัญที่เอื้อต่อการเจริญเติบโตในช่วงที่มีการปฏิรูปคือ ก. การเปลี่ยนแปลงนโยบายที่ใช้ระบบตลาดเป็นกลไกสำคัญในการ ดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจ ข. การเคลื่อนย้ายทรัพยากรหรือปัจจัยการผลิตโดยเฉพาะแรงงานที่มีความเสรีและคล่องตัวมากขึ้น ค.การขยายตัวของตลาดภายในประเทศ ที่มีขนาดใหญ่ เมื่อประชาชนมีรายได้สูงขึ้น ความต้องการสินค้าและบริการก็มีมากขึ้น ง. การขยายตัวของสินค้าออกโดยจีนสามารถส่งออกสินค้าที่มีต้นทุนต่ำไปจำหน่ายในประเทศต่างๆทั่วโลกได้ ง.การลงทุนเพิ่มขึ้นในอัตราสูงทั้งจาก ต่างประเทศและการลงทุนภายในประเทศ ปัจจัยต่างๆเหล่านี้มีความเชื่อมโยงกัน ยากที่จะกล่าวว่าอะไรเป็นปัจจัยหลักอะไรเป็นปัจจัยรอง แต่เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้เกิดขึ้นในช่วงหการปฏิรูปเศรษฐกิจ จึงมีผู้ สรุปว่าการเจริญเติบโตของจีนเกิดขึ้นจากการปฏิรูปเศรษฐกิจจาก การใช้ระบบการวางแผนจากส่วนกลางสู่การใช้เศรษฐกิจระบบตลาด ซึ่งทำให้การดำเนินงานทางเศรษฐกิจในสาขาต่างๆมีความสอดคล้องกับกลไกตลาดและสามารถสร้างแรงจูงใจในการประกอบกิจกรรมทางเศรษฐกิจอย่างมีประสิทธิภาพ